महाराष्ट्रात कोर्ट मॅरेज कसे करावे? 2025 साठी आवश्यक कागदपत्रे आणि प्रक्रिया काय आहे? | How to get a court marriage done in Maharashtra? What are the required documents and procedure for 2025?

 कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया महाराष्ट्रात – संपूर्ण माहिती (2025)

आजच्या काळात अनेक जोडपी सामाजिक, धार्मिक किंवा कौटुंबिक अडचणींपलीकडे जाऊन कायदेशीर विवाह (Court Marriage) करण्याचा पर्याय निवडतात. कोर्ट मॅरेज ही एक पारदर्शक, सोपी आणि कायदेशीर प्रक्रिया आहे, जी भारतातील विशेष विवाह अधिनियम, 1954 अंतर्गत पूर्ण केली जाते.

जर तुम्ही महाराष्ट्रात कोर्ट मॅरेज कसे करावे?, त्यासाठी कोणती कागदपत्रे लागतात?, किंवा कोर्ट मॅरेजसाठी अर्ज प्रक्रिया, शुल्क आणि अटी काय आहेत? या प्रश्नांची उत्तरे शोधत असाल – तर हा लेख तुमच्यासाठी मार्गदर्शक ठरेल.

या ब्लॉगपोस्टमध्ये तुम्हाला कोर्ट मॅरेजची संपूर्ण प्रक्रिया, कागदपत्रांची यादी, ऑनलाईन व ऑफलाइन नोंदणी मार्ग, तसेच अधिकाऱ्यांचे संपर्क आणि वेळापत्रक यांची तपशीलवार माहिती मराठीत मिळणार आहे.

कोर्ट मॅरेज म्हणजे काय?

कोर्ट मॅरेज ही भारतात कायद्याने मान्यता असलेली एक वैवाहिक प्रक्रिया आहे, जी विशेष विवाह अधिनियम, 1954 (Special Marriage Act, 1954) अंतर्गत केली जाते. कोणत्याही धर्माचे दोन सज्ञान व्यक्ती आपापसात संमतीने विवाह करू शकतात, आणि हा विवाह विवाह नोंदणी अधिकाऱ्याच्या (Marriage Registrar) समोर कायदेशीर मान्यता प्राप्त करतो.

कोर्ट मॅरेज करण्यासाठी पात्रता काय?

वधू आणि वर यांनी खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:

• वधूचे वय किमान 18 वर्षे आणि वराचे वय किमान 21 वर्षे असावे.

• दोघेही मानसिकदृष्ट्या स्थैर्यवान असावेत.

• पूर्ण संमतीने विवाह करणे आवश्यक आहे.

• कोणताही पक्ष आधीपासून विवाहित नसावा. घटस्फोट किंवा पती/पत्नी मृत झाल्यास त्याचे अधिकृत पुरावे आवश्यक.

• संबंधित जिल्ह्यातील 30 दिवसांपूर्वीपासून वास्तव्य असणे गरजेचे आहे.

महाराष्ट्रात कोर्ट मॅरेजसाठी आवश्यक कागदपत्रे

वधू आणि वरासाठी (कोणतेही एक):

• ओळखपत्र: आधार कार्ड / पॅन कार्ड / पासपोर्ट / मतदार ओळखपत्र

• वयाचा पुरावा: जन्म प्रमाणपत्र / शाळा सोडल्याचा दाखला / पासपोर्ट

• पत्त्याचा पुरावा: वीज बिल / मालमत्ता कर पावती / भाडेकरार / राशनकार्ड

• ३ पासपोर्ट साईज फोटो

घटस्फोटीत / विधवा असल्यास:

• घटस्फोटाचा न्यायालयीन निर्णय / मृत्यू प्रमाणपत्र

साक्षीदारांसाठी:

• ३ प्रौढ साक्षीदारांचे ओळखपत्र (आधार / मतदार कार्ड) व फोटो

कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया (Step by Step)

1. नोंदणीसाठी अर्ज

• ऑनलाईन अर्ज “आपले सरकार” पोर्टलवर करता येतो https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in

• ऑफलाइन अर्ज जिल्हाधिकारी कार्यालयातील विवाह निबंधक कार्यालयात दिला जाऊ शकतो

2. विवाह नोटीस

• अर्ज दिल्यानंतर ३० दिवसांची नोटीस संबंधित कार्यालयात लावली जाते

• या कालावधीत कोणतीही आपत्ती (Objection) आल्यास अधिकाऱ्याने तिची चौकशी करावी लागते

3. घोषणा व विवाह

• ३० दिवसांनंतर, वधू-वर आणि तीन साक्षीदार विवाह नोंदणी कार्यालयात हजर राहतात

• अधिकाऱ्याच्या उपस्थितीत घोषणा (Declaration) केली जाते

• त्यानंतर विवाह कायदेशीररित्या नोंदवला जातो

4. कोर्ट मॅरेज प्रमाणपत्र

• विवाहानंतर अधिकृत Court Marriage Certificate मिळते

• हे प्रमाणपत्र अनेक ठिकाणी – पासपोर्ट, व्हिसा, बँकिंग, सरकारी कामांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असते

प्रक्रिया पूर्ण होण्यास लागणारा कालावधी

• एकूण प्रक्रिया साधारणतः ३० ते ६० दिवसांपर्यंत पूर्ण होते

• ३० दिवस नोटीस कालावधी + विवाह दिन + प्रमाणपत्राची पूर्तता

 महत्त्वाच्या सूचना

• सर्व दस्तऐवज मूळ व छायाप्रतींसह सादर करावेत

• इंग्रजी / मराठी नसलेले दस्तऐवज अधिकृत भाषांतरासह द्यावे

• अर्जात चुका किंवा अपूर्ण माहिती असल्यास प्रक्रिया अडथळ्यांत येऊ शकते

• विरोध किंवा तांत्रिक कारणांमुळे विवाह नोंदणी नाकारल्यास, जिल्हा न्यायालयात अपील करता येते

महाराष्ट्रातील विवाह नोंदणी कार्यालये

महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्याच्या मुख्यालयी विवाह निबंधक (विवाह अधिकारी) कार्यालय असते. साधारणपणे जिल्हा न्यायालयात किंवा जिल्हाधिकारी कार्यालय परिसरात हे कार्यालय कार्यरत असते.

निष्कर्ष

कोर्ट मॅरेज ही एक सुरक्षित, कायदेशीर आणि स्पष्ट प्रक्रिया आहे जी भारतातील विशेष विवाह अधिनियम, 1954 अंतर्गत पार पडते. विशेषतः महाराष्ट्रातील जोडप्यांसाठी, ही प्रक्रिया पार पाडण्यासाठी आवश्यक असलेली अटी, कागदपत्रे, ऑनलाइन व ऑफलाइन नोंदणी प्रक्रिया, तसेच विवाह निबंधक कार्यालयाची माहिती या लेखामध्ये सविस्तर दिली आहे.

जर तुम्ही अंतरजातीय विवाह, मंदिरात न करता सरळ कायदेशीर मार्गाने लग्न करण्याचा विचार करत असाल, तर कोर्ट मॅरेज हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. योग्य कागदपत्रांची तयारी, ३० दिवसांची नोटीस आणि कायदेशीर साक्षीदारांसह तुम्ही अगदी सहजपणे विवाह नोंदणी पूर्ण करू शकता.

महाराष्ट्रात कोर्ट मॅरेज कसे करावे, याबद्दलची माहिती तुम्हाला उपयुक्त वाटली असेल अशी आशा आहे. अधिक मदतीसाठी तुम्ही स्थानिक विवाह निबंधक कार्यालयाशी संपर्क साधू शकता किंवा "Legal Help in Marathi" ब्लॉगला फॉलो करू शकता.

 FAQs for "महाराष्ट्रातील कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया 2025"

1. महाराष्ट्रात कोर्ट मॅरेज कसे करावे?

   • कोर्ट मॅरेज करण्यासाठी, दोघांनीही वय 18 वर्षे (वधू) आणि 21 वर्षे (वर) पूर्ण केले पाहिजे. तसेच, दोघांची संमती आवश्यक आहे. आवश्यक कागदपत्रे तयार करून, जिल्हा न्यायालयाच्या विवाह निबंधक कार्यालयाशी संपर्क साधा.

2. कोर्ट मॅरेजसाठी कोणती कागदपत्रे लागतात?

   • कोर्ट मॅरेजसाठी आवश्यक कागदपत्रे आहेत: जन्म प्रमाणपत्र, पत्त्याचा पुरावा (आधार कार्ड, मतदार ओळखपत्र), 6 पासपोर्ट आकाराचे फोटो, साक्षीदारांचे फोटो आणि आधार कार्ड.

3. कोर्ट मॅरेज करण्यासाठी किती वेळ लागतो?

   • साधारणपणे कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया 30 ते 60 दिवसांपर्यंत चालू शकते. यामध्ये नोटीस पाठवून 30 दिवसांची प्रतीक्षा कालावधी असतो.

4. कोर्ट मॅरेजसाठी कोणते शुल्क आकारले जाते?

   • कोर्ट मॅरेजसाठी नोंदणी शुल्क ₹100 ते ₹500 पर्यंत असू शकते, परंतु यामध्ये स्थानिक न्यायालयीन धोरणानुसार बदल होऊ शकतात.

5. कोर्ट मॅरेजसाठी साक्षीदारांची आवश्यकता आहे का?

   • हो, कोर्ट मॅरेजसाठी तीन साक्षीदारांची आवश्यकता असते. प्रत्येक साक्षीदारासोबत त्यांचे ओळखपत्र आणि फोटो देणे आवश्यक आहे.

6. कोर्ट मॅरेजसाठी अर्ज कसा करावा?

   • अर्ज ऑनलाईन आणि ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीने करता येतो. "आपले सरकार" पोर्टल किंवा जिल्हा न्यायालयातील विवाह निबंधक कार्यालयात अर्ज भरून, कागदपत्रे सादर करा.

7. कोर्ट मॅरेज सर्टिफिकेट कधी मिळते?

   • कोर्ट मॅरेज सर्टिफिकेट साधारणतः 15 ते 30 दिवसांमध्ये दिले जाते, परंतु काही परिस्थितीत यासाठी 60 दिवसांपर्यंतचा कालावधी लागू शकतो.

8. कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया वेगळी कशी असू शकते?

   • कोर्ट मॅरेज प्रक्रिया धर्म, जात किंवा पारंपरिक रीतिरिवाजांच्या अवलंबावर आधारित नाही. ही एक कायदेशीर प्रक्रिया आहे, ज्यात दोन्ही पक्षांची संमती आणि योग्य कागदपत्रांची पूर्तता आवश्यक आहे.